İRAN’DAKİ TOPLUMSAL HAREKETLERDE DEVLET KİMLİĞİNİN ROLÜ

Abstract

Bu makale, toplumsal hareketleri ve protestoları tetikleyen ve bu tür oluşumların ortaya çıkmasına sebep olan ve hem toplumsal hareketlerde hem de protestolarda önemli bir saik olarak kabul edilen devlet kimliğinin, İran’daki toplumsal hareketler ve protestolar üzerindeki etkisine odaklanmaktadır. Yakın tarihte İran örneğinde devletin kendi hikayesini oluşturduğu belirli dönemler mevcuttur. Bu dönemleri Pehlevi İran’ı (1925-1979) ve İslam Cumhuriyeti (1979 ve günümüz) olarak ayırmak mümkündür. İran toplumunun derin dönüşümünü ve değişimini barındıran bu dönemler aynı zamanda İran devlet kimliğinin inşa edildiği dönemlerdir. Bu dönemler içinde inşa edilen devlet kimliği, İran toplumundaki her kesimi kucaklamakta yetersiz kalmakla birlikte toplumsal huzursuzlukların kaynağı olarak da gösterilmektedir. Bir dönem Pehlevi Hanedanlığı tarafından yönetilen İran’ın; otoriter, seküler, militarist-kralcı ve batı yanlısı bir devlet kimliği üzerine inşa edilmiş olması toplumdaki devrimci-radikal İslamcı, komünist, milliyetçi ve sosyalist grupların fikirleriyle örtüşmemiştir. Diğer yandan 1979 İran İslam Devrimi ile birlikte ortaya çıkan İran İslam Cumhuriyeti’nin devrimci ve milliyetçi İslam eksenli bir kimlik inşa etmiş olması da İran toplumundaki seküler, demokrasiyi ve batı yanlısı politikaları destekleyen grupların fikirleriyle bağdaşmamaktadır. Bu bağlamda bu makale, İran’da farklı dönemlerde farklı yönetimler tarafından inşa edilen devlet kimliğinin İran’daki toplumsal hareketlere ve protestolara yön verdiğini ve ayrıca İran’ın dış politikasını etkilediğini konu edinmektedir.