Öğretim Programları ve Ders Kitaplarında Kadın İmgesi Analizine Yönelik Ölçüt Belirleme: Bir Delphi Çalışması

Abstract

Bu çalışmanın amacı, disiplinler arası bir bakış açısıyla öğretim programları ve ders kitaplarındaki metin ve görsellerin kadın imgesi açısından incelenmesine ve bu inceleme sırasında tarihsel olarak dikkate alınması gereken siyasi, ekonomik, kültürel ve sosyal faktörlere yönelik ölçüt seti geliştirmektir. Delphi tekniğinin kullanıldığı araştırmanın uzman grubunun oluşturulmasında maksimum çeşitlilik örneklemesi işe koşulmuştur. Kadın çalışmaları alanında deneyime sahip, Amerikan edebiyatı, dilbilim, eğitim bilimleri, güzel sanatlar eğitimi, kamu yönetimi, psikoloji, sanat tarihi, siyaset bilimi, sosyal bilgiler eğitimi, sosyoloji, tarih, Türkçe, Türk edebiyatı ve Türk halk bilimi alanlarından 23 uzmanın katılımı ile gerçekleştirilen Delphi çalışması üç turda tamamlanmıştır. Araştırma sonucunda, yazılı metinlerin incelenmesine yönelik 21 ölçüt geliştirilmiştir. Bu ölçütler, kadın ve erkeklerin kamusal ve özel alanda farklılaşan rollerine, kadın ve erkek mesleklerine ve mesleki statülerine, kadın ve erkeklerin duygusal durumlarına ve bedenlerine atanan rollere, dildeki eşitsizliklere ve kadın ile teknoloji ilişkisine dikkat çekmektedir. Görsellerin incelenmesine yönelik uzlaşıya varılan 10 ölçüt ise erkek ve kadın görsellerinin niceliksel analizine, toplumsal ve ev içi mekânlardaki görselleştirilme biçimlerine, erkek ve kadın kıyafetlerinin analizine, çoklu kadın kimliklerinin yansıtılma durumuna, kadın görsellerinin bedensel analizine, teknoloji-kadın ilişkisine, karakterlerin bireysel ve grup içindeki sunumu ile metin ve görsel arasındaki tutarlılık/tutarsızlık durumlarına odaklanmaktadır. Son olarak, sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel faktörlere yönelik geliştirilen 21 ölçüt, nicel değişimlere (yazar sayısı, kadınların karar alma mekanizmalarındaki temsili, çalışma yaşamındaki temsili) ve bu değişimlerin niteliğe yansımasına (kadının rolleri, statüsü, aile içindeki yeri, giyimi) odaklanmıştır. Ayrıca, dönüşüm dönemlerinde (ekonomik buhran, savaş, göç, küreselleşme, liberalleşme, muhafazakârlaşma ve teknolojik değişimler) kadın imgesinin sunuluşu da önemli ölçütler arasında yer almıştır.