Zerdeçal (Curcuma longa) Bitkisindeki Aktif Maddeler ve Ekstraksiyon Yöntemleri

Abstract

Zerdeçal yüzyıllardır geleneksel tıp uygulamalarında kullanılan bir tıbbi aromatik bir bitkidir. Bunun yanı sıra yemeklerde baharat olarak, renk verici bir ajan olarak birçok sektörde kullanılmaktadır. Zerdeçaldan elde edilen birçok biyoaktif madde olmakla birlikte çalışmalar genellikle kurkuminoidler ve uçucu yağlar üzerinde yoğunlaşmıştır. Kurkuminoidlerde kurkumin, demetoksi kurkumin (DMC), bisdemetoksi kurkumin (BDMC) öne çıkmaktadır. Uçucu yağlarda dikkat çeken madde ise aromatik turmerondur (ar-turmeron). Bu maddelerin antiinflamatuvar, antikanser, antifungal, antihipertansif, nöroprotektif ve antidiyabetik gibi çok önemli farmakolojik yararları ve potansiyelleri bulunmaktadır ancak çalışmalar henüz yeterli düzeye ulaşmamıştır. Zerdeçaldan aktif maddeleri elde etmek için en çok kullanılan yöntem ekstraksiyon teknikleridir. Geleneksel ekstraksiyon yöntemleri uzun işlem süreleri ve birçok dezavantaj barındırır. Bu yüzden bu teknikler yerini mikrodalga destekli ekstraksiyon, ultrason destekli ekstraksiyon, süper kritik karbon dioksit ekstraksiyonu gibi daha gelişmiş yöntemlere bırakmıştır. Bu yöntemlerde de ekstraksiyon prensibi korunmakla birlikte dezavantajlarını avantaja dönüştürecek yardımcı sistemler eklenmiştir. Elde edilen biyoaktif bileşiklerin saflaştırılması ve belirlenmesi, kalite ve güvenliği sağlamak için önemlidir. Bu amaçla Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi (HPLC), İnce Tabaka Kromatografisi (TLC), Yüksek Performanslı İnce Tabaka Kromatografisi (HPTLC), Matris Destekli Lazer Desorpsiyonu/İyonizasyon Kütle Spektrometresi (MALDI-MS) ve Sıvı Kromatografi-Mass Spektrometresi (LC-MS) gibi teknikler kullanılır. Her tekniğin kendi avantajları vardır ve en uygun yöntemin seçimi, analizin nicel veya nitel olup olmadığı gibi faktörleri dikkate almalıdır.