Smallpox and Measles According to Works of the Islamic World in the Middle Ages: The Translation Period

Abstract

Amaç: Bu çalışmada Orta Çağ’da İslam dünyasında çeviri döneminde kaleme alınmış eserlerde yer alan çiçek ve kızamık hakkındaki bölümlerin incelenerek, Türkçeye çevrilmesi, tartışılması ve Türk tıp tarihi literatürüne kazandırılması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Bu amaçla bu çalışmada Rāzī’nin Kitābu’l-Ḥāvī fī’ṭ-ṭıbb’ında yer alan çiçek ve kızamık hakkında Ahrun’un Kunnāş fi’ṭ-ṭıbb adlı eserinden yapılmış olan alıntılar ile Ṭaberī’nin Firdevsu’l-Ḥikme fī’ṭ-ṭıbb ve Sābit b. Ḳurra’nın Kitābu’ẕ-Ẕaḫīre fī ʿilmi’ṭ-ṭıbb adlı eserlerinde çiçek ve kızamık üzerine yazılan bölümler incelenmiştir. Bu eserlerde yer alan çiçek ve kızamık ile ilgili bölümler Türkçeye çevrilmiş ve çevirisi yapılan bu bölümler orijinal metinlerle birlikte yazının bulgular kısmında sunularak tartışılmıştır. Bulgular: Ahrun’dan yapılan alıntılar Kitābu’l-Ḥāvī fī’ṭ-ṭıbb’ın 17. kitabının “Cederī/Çiçek ve Ḥaṣbe/Kızamık ve Ṭavāʿīn/Taunlar üzerine” başlıklı bölümünde yer almaktadır. Ṭaberī’nin Firdevsu’l-Ḥikme fī’ṭ-ṭıbb adı eserinin dördüncü nevʿinin, onuncu makalesinin, yirmi birinci faslı “Ḥumre/Erizipel ve Cederī/Çiçek, bu ikisinin belirtileri ve tedavileri hakkındadır” başlığı taşımaktadır. Sābit b. Ḳurra’nın Kitābu’ẕ-Ẕaḫīre fī ʿilmi’ṭ-ṭıbb’ında ise çiçek ve kızamık hakkındaki bilgiler “Hummalar, Çiçek ve Kızamık, Bayıltıcı Hummalar, Damar Kesme ve Bayılma Çeşitleri” başlıklı yirmi altıncı bölümünün “Cederī/Çiçek ve Ḥaṣbe/Kızamık Hakkındadır” alt başlıklı kısmında yer almaktadır. Sonuç: Orta Çağ’da İslam dünyasında çeviri dönemi olarak adlandırılan zaman diliminde çevirisi yapılan Ahrun’un Kunnāş’ı ile bu dönemde telif edilen Ṭaberī’nin Firdevsu’l-Ḥikme’si ve Sabit b. Ḳurra’nın Kitabu’ẕ-Ẕāḫīre’sinde çiçek ve kızamık hakkında verilen bilgiler hem dönemin tıbbi paradigması olan humoral patoloji teorisinin ilkeleriyle hem de birbiriyle uyumlu olup, zaman zaman da birbirlerini tamamlamaktadırlar.