A CONTENT ANALYSIS ON THE HEALTH EFFECTS OF JUJUBE (Z. JUJUBA)

Abstract

Türkiye’de hünnap meyvesi olarak bilinen Z. jujuba’nın fenolik bileşenleri ve ikincil metabolit içeriklerinin beslenme ve sağlık etkileri son yıllarda sıkça araştırılmaktadır. Bu nedenle çalışmada hünnap meyvesinin fenolik bileşikler ve ikincil metabolitler açısından sağlık etkileri araştırılmaya çalışıldı. Çalışmada içerik analizi yöntemi kullanılarak Pubmed, Sciencedirect, ClinicalKey, Cochrane Library gibi bilimsel temelli veri tabanları aracılığıyla “Ziziphus jujuba” veya “Jujube” ve “Health effects” anahtar kelimelerini bir arada içeren 2013-2023 yılları arasında yayımlanmış, tam metin erişilebilen çalışmalar içerik analizi yöntemi kullanılarak araştırmacılar tarafından hazırlanan “Ziziphus Jujubanın Sağlık Üzerine Etkileri Yayın Değerlendirme Formu” ile değerlendirildi. Formda makalenin adı, yayın yılı, araştırma tipi, meyvenin kullanım şekli, araştırma değişkenleri, çalışma materyali ve çalışmanın sonucuna dair bilgileri elde etmeye yönelik maddeler yer almaktaydı. 2013-2023 yılları arasında 677 yayınlanmış çalışma mevcuttu. Bu çalışmaların %5.0’ı (n=34) içerik analizi çalışmamıza uygundu ve kabul edilmişti. Araştırma tipi in vitro (%47.1) ve in vivo (%52.9) olarak belirlendi. Yapılan 18 in vivo çalışmanın tümü randomize kontrollü çalışmaydı. Hünnap meyvesinin çalışmalarda en sık %67.6 ile ekstraksiyon formunun kullanıldığı belirlendi. İncelenen çalışmalarda kullanılan diğer formlar ise %17.6 doğal, %5.9 şurup, %2.9 bal formu ve %5.9 toz formuydu. Sağlık etkilerinin araştırılma sıklığı incelendiğinde birinci sırada %29.4 ile antikanserojen etki yer alırken, %14.7 ile kalp damar hastalıkları, %14.7 ile nörolojik hastalıklar, %8.8 ile karaciğer hastalıkları, %5.9 ile gastrointstinal sisteme etkisi ve %5.9 ile diyabet üzerine etkilerinin araştırıldığı saptandı. Çalışmamıza hünnabın 2013-2023 yılları arasında yapılmış ve sağlık etkilerinin araştırıldığı çalışmalar dahil edildi. Çalışmamıza dahil edilen 34 çalışmanın tamamında meyvenin farklı formlarının olumlu sağlık etkileri oluşturduğu gösterildi. Hünnap ile ilgili çalışmaların büyük çoğunluğu ülkemiz de dahil olmak üzere derleme niteliğinde olup; klinik çalışmaların sayısının yeterli olmadığı görüldü. Hünnap meyvesinin sağlık üzerine etkilerinin daha iyi değerlendirilebilmesi için, hayvan ve insan çalışmalarının arttırılmasına ihtiyaç vardır.