Elektromanyetik Alanların Kemik Dokusu Üzerine Etkisi

Abstract

Günlük yaşantımızda en önemli ve vazgeçilmez unsurların başında hiç şüphesiz teknolojik cihazların yaygın kullanımı gelmektedir. Özellikle son yıllarda iletişim çağının inanılmaz bir hızla gelişimine paralel olarak yaşamımıza giren bu cihazlar (cep telefonları, baz istasyonları, yerel alan ağları vs.) bir taraftan yaşantımıza kolaylıklar sağlarken diğer taraftan birtakım olumsuzlukları beraberinde getirmişlerdir. Elektromanyetik alan’ların (EMA) etkisini uzun süre sonra göstermesi ve muhtemel olumsuz etkilerinin kamuoyu tarafından yeteri kadar bilinmemesi giderek artan bir endişeye neden olmuştur. Kemikte piezoelektrik, pyroelektrik, biyofloresans ve ferroelektrik gibi biyoelektrik potansiyellerin keşfi ile birlikte, EMA’ların kemik hücrelerinin davranışlarını etkileyebileceği iddia edilmiştir. Bu doğrultuda, oldukça düşük frekanslı EMA’ların osteoklastik aktiviteyi baskılayarak veya bazı hormonal değişiklikler gerçekleştirerek, osteoblastik aktiviteyi arttırdığına dair çalışmalar mevcuttur. Adeta yapay elektromanyetik alanlar içinde yüzer halde bulunduğumuz günümüzde, çeşitli araştırmacılar tarafından hemen tüm ortamlarda bulunan ve kontrolsüz EMA kaynaklarına maruz kalma sonucu hücre ve dokularda sinyal iletimi, hücre zar yapısı, iyon kanalları, moleküler etkileşimler ve DNA hasarı gibi olumsuz etkilere neden olabileceği rapor edilmiştir. Diğer yandan, kontrollü elektromanyetik alanlara maruz kalmanın ise kemik ve kıkırdaktaki kırık/hasarların onarımını hızlandırdığı bildirilmiştir. Bu derlemede, insan ve deney hayvanlarının kemik dokularında EMA’ların; kemik mineral yoğunluğu, kemik dayanıklılığı, kemik hücreleri, kemik hacmi, kemik formasyonu ve kemik kırıkları üzerine ne tür etkileri olduğuna dair bilgiler derlenip sunulmuştur.